Raj Patel - "Wartość niczego", Joseph Heath i Andrew Potter - "Bunt na sprzedaż"

Warszawskie wydawnictwo Muza od wielu już lat wydaje m.in. znakomitą serię "Spektrum". I to w jej właśnie ramach ukazały się dwie doskonałe książki o współczesnej demokracji, kapitalizmie i społeczeństwie. 

Pierwszą z nich jest "Wartość niczego" autorstwa Raja Patela. Wydawca przedstawia tę książkę tak: 

"Książka jest analizą mechanizmów, które doprowadziły do krachu kapitalistycznych rynków, na skutek którego ucierpiały miliony. Punktem wyjścia dla autora jest moment, w którym Alan Greenspan przyznał się do błędu, co więcej stwierdził, że filozofia, w myśl której przez wiele lat kształtował politykę gospodarczą Ameryki, okazała się wadliwa. Patel zauważa, że źródła klęski wolnego rynku leżą w samych założeniach jego funkcjonowania, czyli w tezie, iż człowiek dąży przede wszystkim do pozyskania jak najwięcej dóbr jak najmniejszym kosztem. Badania antropologiczne zaś dowodzą, że człowiekowi nie chodzi wyłącznie o dobra materialne, ale o utrzymanie równowagi między ludźmi. Równowagę - z tej perspektywy - zakłóca pieniądz, który podporządkowuje sobie cały świat w myśl zasady, że wszystko ma swoją cenę i powoduje, że ludzie mając do czynienia z walutą stają się bardziej skąpi i nieskłonni do współpracy.

Krytyka autora dotyczy również demokracji: ludzie - zamiast brać udział w bezpośrednim sprawowaniu władzy - uczą się unikać odpowiedzialności. Demokracja nie naprawiła krzywd, jakie zadał ludziom feudalizm, a jedynie podporządkowała całe społeczeństwa prawom rynku, które funkcjonują na zasadzie eksploatacji dóbr bez względu na skutki uboczne. Autor podaje pozytywne przykłady organizacji, które działając osiągają dobrobyt bez niszczenia środowiska i wywłaszczania biedoty."

Literaturę o podobnej tematyce czytam od dawna. Ale praca Raja Patela jest wyjątkowo świeża, syntetyczna, a zarazem bardzo przystępnie napisana. W dobie kryzysu ekonomicznego, w dobie narastających problemów ekologicznych i ogólnego nastroju fin de siecle książka Patela jest jak łyk świeżej, źródlanej wody. Pokazuje, dlaczego współczesna rzeczywistość jest fatalnie skonstruowana, a ludzie zaprzęgnięci do rywalizacji w imię mitu homo oeconomicusa. 

Drugą świetną pracą, którą Muza opublikowała w ramach serii "Spektrum", jest książka "Bunt na sprzedaż", napisana przez Josepha Heath'a i Andrew Pottera:

Ten niejednoznaczny tytuł tak naprawdę powinien być odczytany jako "oszustwo podające się za bunt". Dwaj młodzi kanadyjscy uczeni, publicyści i filozofowie, sami kiedyś uczestniczący w alterglobalistycznych akcjach, w tej książce stwierdzają, że tak naprawdę "antykonsumpcyjne" z założenia produkty wcale nie podważają konsumpcjonizmu, a przeciwnie, wzmacniają go. Zdroworozsądkowymi argumentami obalają różne "świętości" kontrkultury, polemizują z niektórymi tezami Naomi Klein, Michaela Moore'a czy Herberta Marcusego. Rozprawiają się ze zwolennikami zdrowej żywności, "etycznego marketingu", duchowości Wschodu, medycyny alternatywnej, często w przewrotny i dowcipny sposób obnażając ich pozerstwo. Należy jednak zaznaczyć, że autorzy nie są wrogami antykonsumpcjonizmu, kontrkultury, antykapitalizmu, zwracają tylko uwagę na fakt, że blisko pół wieku działalności krytyków kapitalizmu nie przyniosło wymiernych rezultatów."

To książki doskonałe dla wszystkich zainteresowanych współczesnością i zachodzącymi na świecie  procesami. Pozwalają wiele zrozumieć i odrzeć z fałszu tezy propagowane przez mainstreamowe media. Naprawdę warto.